[Frame]

Last Update:
10 May, 2000

1.0 PENGENALAN

Bidang Psikologi Industri dan Organisasi merujuk kepada fenomena hubungan manusia dengan tempat kerjanya serta segala permasalahan yang berkaitan dengan alam pekerjaan. Mayo dan Kajian Hawthorne melihat kepada perkaitan di antara keadaan kerja dengan fizikal sesuatu tempat kerja itu. Faktor-faktor keadaan dan keselamatan di tempat kerja boleh memberi kesan kepada gelagat dan perlakuan seseorang pekerja. Keadaan fizikal seperti kecerahan, suhu, kebisingan dan lain-lain suasana yang boleh mengganggu keselesaan untuk bekerja serta faktor-faktor psikologi seperti perasaan untuk bersendirian dan mengawal persekitaran kerja mempunyai perkaitan yang rapat dengan hasil produktiviti serta gelagat pekerja itu sendiri. Faktor-faktor lain seperti masa bekerja, keadaan keselamatan di tempat kerja serta kesan penyalahgunaan dadah dan alkohol juga turut memainkan peranan penting dalam menentukan prestasi kerja seseorang pekerja.

2.0 SUASANA KERJA

Para pekerja biasanya menunjukkan perlaksanaan yang lebih baik dalam suasana yang lebih aman dan tidak mengandungi unsur-unsur yang negatif. Suasana kerja yang negatif akan mengganggu keberkesanan kerja seseorang pekerja itu. Para psikologis Industri dan Organisasi cuba mengenalpasti bagaimana persekitaran fizikal kerja dapat mempengaruhi seseorang pekerja dari segi perlaksanaan, kepuasan dan kesihatan mereka (Oborne dan Gruneberg, 1983).

2.1 Keadaan Fizikal dalam Persekitaran Kerja .

Faktor-faktor fizikal seperti tahap kecerahan, keadaan suhu, tahap kebisingan, bahan kimia yang digunakan serta pencemaran dan ciri-ciri aesthetic seperti warna dinding dan lantai juga hasil-hasil kerja seni, muzik, bangunan atau hiasan pejabat memberi kesan kepada tingkah laku pekerja. Tahap kebisingan yang agak keterlaluan, keadaan suhu yang tidak stabil dan kecerahan yang agak rendah mempunyai pengaruh yang tinggi terhadap prestasi kerja seseorang pekerja itu, manakala muzik dan warna mendatangkan kesan yang lembut kepada mereka. Kecerahan Cahaya Tahap kecerahan cahaya dimanipulasikan dalam kajian Hawthorne yang dikendalikan oleh Elton Mayo dan rakan-rakannya. Dalam kajian tersebut, Mayo telah cuba mengenalpasti tahap optimal cahaya yang diperlukan untuk menghasilkan produktiviti yang tinggi di kalangan pekerja. Tahap kecerahan yang sesuai perlu untuk menjamin perlaksanaan kerja yang baik. Terdapat kajian yang mendapati bahawa tahap kecerahan cahaya yang tinggi lebih cenderung untuk meningkatkan prestasi perlaksanaan kerja individu itu. Walaubagaimanapun, ada ketikanya peningkatan itu akan menurun bergantung kepada jenis tugas yang dilakukan (Sanders & McCormick, 1987). Terlalu banyak cahaya juga boleh menyebabkan gangguan dan masalah penglihatan kepada sesetengah pekerja (Nemecek & Grandjean, 1973). Cahaya yang terang perlu untuk perlaksanaan kerja yang memuaskan, tetapi tidak terlalu terang sehingga boleh menyebabkan gangguan Di samping itu, cahaya juga boleh mendatangkan kesan yang merugikan seperti kepenatan dari segi penglihatan yang disebabkan silauan cahaya yang berterusan. Silauan boleh mendatangkan ketidakselesaan dan bahaya yang boleh menghalang perlaksanaan tugas sepertimana seorang pemandu yang cuba mengawal kenderaannya ketika berhadapan dengan silauan matahari dan cahaya lampu kenderaan lain di jalan raya. Sebahagian besar tenaga digunakan untuk mengurangkan jenis silauan dan refleksi yang muncul daripada skrin komputer dan permainan video.

Pekerja di terminal permainan video akan mengalami keletihan pada penglihatan matanya disebabkan sebahagian masa dihabiskan dengan berhadapan skrin berkenaan (Dainoff, Happ & Crane, 1981). Oleh itu, suasana tempat kerja perlu mendapat cahaya yang memadai dan tidak terlalu tinggi sehingga menyilaukan mata kerana ia boleh menghindarkan mutu kerja yang baik. Keadaan Suhu Haba yang panas atau kesejukan yang melampau di tempat kerja boleh mengurangkan prestasi perlaksanaan kerja seseorang pekerja. Oleh itu, pihak majikan telah menyediakan kelengkapan sistem penyaman udara di dalam pejabat mereka untuk mengatasi masalah tersebut. Walaubagaimanapun, masih ada industri yang terpaksa berhadapan dengan keadaan yang terlalu panas di musim panas dan terlampau dingin ketika musim sejuk. Tambahan pula, adalah mustahil untuk mengelak daripada keadaan yang sedemikian bagi sesetengah pekerjaan, seperti pekerja-pekerja binaan dan pembaiki jalan yang terpaksa bekerja di luar pejabat. Kajian tentang kesan suhu ke atas pekerjaan individu menunjukkan bahawa apabila seseorang pekerja itu terdedah kepada suhu yang melampau, iaitu lebih tinggi dari 90 darjah Fahrenheit atau kurang dari 32 darjah Fahrenheit, perlaksanaan kerjanya sama ada secara manual atau kognitif akan menurun (Kobrick & Fine, 1983).

Keadaan yang panas dan lembap mengakibatkan pekerjaan yang melibatkan fizikal akan mudah merasa penat dan ini akan mengurangkan output kerja. Begitu juga apabila berhadapan dengan keadaan yang sejuk. Terdapat bukti yang menunjukkan pendedahan kepada suhu yang tidak memadai seperti keadaan panas dan sejuk yang sedikit, dalam jangka masa panjang menyebabkan keletihan atau ketidakselesaan. Walaupun, mereka cuba untuk menyesuaikan diri dengan keadaan suhu yang melampau, terdedah kepada haba dan kesejukan, dan jenis pakaian yang dipakai, ini membawa kesukaran kepada perlaksanaan dalam kerja (Bell, 1981; Vickroy, Shaw & Fisher, 1982). Kelajuan udara dan haba daripada dapur, lampu atau matahari juga memberi kesan kepada prestasi kerja. Jadual 14.2 menunjukkan beberapa strategi yang dijalankan untuk mengurangkan ketidakselesaan pekerja disebabkan suhu yang melampau. Kebisingan Keadaan yang bising boleh didefinisikan sebagai sesuatu yang tidak diperlukan, bunyi yang mengganggu ketenteraman di mana ianya menjejaskan perlaksanaan kerja seseorang itu. Di tempat kerja, terdapat pelbagai bunyi yang ditafsirkan sebagai bising. Meskipun bunyi bising itu tidak terlalu kuat sehingga mengganggu, tetapi ia boleh juga mendatangkan tekanan.

Decibel adalah suatu unit ukuran kepada bunyi. Contohnya, rumah atau pejabat menghasilkan kebisingan di sekitar 40 dB, purata kebisingan kilang ialah 100dB manakala pelancaran roket menghasilkan bunyi bising yang agak kuat iaitu 180dB (lihat jadual 14.3). Kebisingan bukan sahaja sumber kepada gangguan dan tekanan, tetapi jika diulang dalam satu jangka waktu yang panjang, mengakibatkan kerosakan kepada organ pendengaran (Loeb, 1986). Bunyi bising sering dikaitkan dengan di kilang-kilang pembuatan atau kerja pembinaan yang berat. Kebisingan yang dikatakan mengganggu, bergantung kepada seseorang dan jenis tugas yang mereka libatkan diri. Kajian menunjukkan meskipun tahap kebisingan hanya di peringkat yang rendah ia boleh juga mengurangkan perlaksanaan tugas yang melibatkan pemikiran kognitif, walaupun begitu, ada juga yang boleh menghadapinya. Contohnya, ada pelajar yang tidak mempunyai masalah untuk belajar dengan bunyi televisyen atau radio yang kuat, manakala yang lain pula boleh belajar dengan lebih berkesan di tempat yang sunyi. Sama juga di mana, pekerja di dalam "clean room" di sebuah kilang pembuatan komputer perlu berhadapan dengan bunyi bising untuk mengeluarkan segala bentuk kekotoran dan zarah-zarah. Adalah didapati bahawa hanya pekerja tertentu sahaja yang boleh tekun melaksanakan tugas dalam keadaan sedemikian.

Kebisingan juga kadangkala boleh meningkatkan prestasi. Khususnya bagi pekerja yang membuat tugas yang mudah atau merasa jemu, bunyi bising boleh dijadikan sebagai perangsang untuk pekerja terus memberi perhatian dan attentive (Michael & Bienvenue, 1974). Dalam satu kajian tentang kesan persekitaran yang bising ke atas perlaksanaan kognitif, Agensi Kawalan Persekitaran mendapati beberapa kesimpulan:

1. Secara amnya, kebisingan tidak merosakkan perlaksanaan kerja sepenuhnya melainkan ianya melebihi 90 dB.

2. Kebisingan secara sela-menyela dan yang tidak disangka merupakan suatu gangguan berbanding kebisingan yang stabil.

3. Nada atau frekuensi yang tinggi boleh mengganggu perlaksanaan sesuatu tugas.

4. Keadaan yang bising boleh menyebabkan berlaku kesilapan dalam sesuatu pekerjaan.

Suasana bising juga boleh mengganggu komunikasi di antara pekerja di mana ia akan menyukarkan mereka untuk menyelaraskan aktiviti kerja mereka, mengurangkan interaksi sosial dan menyebabkan berlakunya ketidakpuashatian dengan pekerjaan dan tempat kerja. Di samping itu, di pejabat yang terbuka, bunyi bising merupakan suatu masalah biasa Pejabat seperti ini memberi kemudahan berinteraksi di antara pekerja-pekerjanya, kebisingan yang konstant dan kekurangan privacy boleh menjejaskan perlaksanaan pekerja. Ciri-ciri persekitaran meliputi panel penutup fabrik, "thick carpeting" dan siling akaustik direka untuk mengurangkan keadaan yang bising di pejabat terbuka dan ruang pejabat secara amnya. Nyatanya, matlamat ahli-ahli psikologis dan arkitek adalah untuk merekabentuk suatu persekitaran kerja yang boleh mengurangkan bunyi bising, termasuklah penggunaan struktur halangan dengan rupa luar yang poros yang boleh menyerap bunyi bising. Pergerakan Getaran, sentuhan pergerakan, penambahan dan pengurangan kelajuan dikelasifikasikan oleh ahli psikologis faktor kemanusiaan sebagai suatu keadaan pekerjaan. Keadaan pergerakan yang paling biasa ialah getaran.

Mesin dan peralatan seperti jackhammer, mesin perindustrian dan handheld power tools menyebabkan getaran yang memadai kepada operator pengeluaran. Getaran yang berterusan boleh mendatangkan masalah kepada bahagian belakang dan sendi-sendi anggota badan mereka. Di samping itu, ia juga menyebabkan sesuatu perlaksanaan tugas itu terganggu dan ketidakselesaan kepada seseorang pekerja itu. Ini membawa kepada perasaan meradang, kekeliruan dan "motion sickness". Pergerakan merupakan masalah khusus dalam sesuatu pekerjaan yang melibatkan pergerakan pada kelajuan yang tinggi seperti yang dialami oleh juruterbang dan angkasawan yang mana kadangkala ianya mejejaskan perlaksanaan tugas mereka. Pencemaran Penggunaan bahan kimia dan bahan-bahan lain dalam pembinaan serta pembuatan perabot mendedahkan pekerja kepada keadaan bahaya. Ada di antara bahan-bahan untuk membina bangunan mengandungi bahan toksid. Bahan kimia yang digunakan dalam cat dan untuk membuat penutup serta "furniture fire retardant" menyebabkan pencemaran udara. Situasi berkenaan akan menjadi lebih merbahaya sekiranya tiada sistem pengudaraan yang sesuai.

Bahan-bahan seperti "cleaning fluids", gam dan pelekat, dan mesin fotokopi berbahaya jika digunakan di persekitaran yang tertutup. Contohnya penggunaan racun serangga terhadap tanaman buah-buahan mengakibatkan barah. Begitu juga dengan pengenalan produk baru seperti plastik tiruan, pelekat dan bahan binaan boleh mencemarkan persekitaran kerja. Karbon monoksida mempunyai kesan yang buruk ke atas sekiranya terdedah kepada udara dalam satu jangka waktu dan ini menjejaskan konsentrasi kepada pekerjaan, penyelarasan sensorimotor, memori dan kebolehan menyelesaikan masalah (Evans & Jacobs, 1981). Pencemaran karbon monoksida mendatangkan kemerbahayaan kepada pekerja yang dikelilingi dengan kenderaan dan mesin yang menggunakan kuasa gasolin serta pekerja yang berada di "smoggy", dan pekerja yang bekerja di pusat bandar. Selain itu, pencemaran udara berpunca dari asap rokok dan bukan perokok lebih mudah menghadapi risiko bahaya pencemaran tersebut. Faktor Aesthetic: Muzik dan Warna Dalam tahun-tahun 1950an dan 1960an, banyak pendapat yang mengatakan kesan positif kepada prestasi tugas ialah warna dan muzik. Muzik yang dimainkan dalam pejabat dan warna pejabat yang menarik dapat meningkatkan konsentrasi pekerja kepada tugas-tugas mereka.

Hiasan pejabat seperti tanaman, poster dan juga kekemasan mempunyai kesan positif ke atas pelawat (Campbell, 1979; Morrow & McElroy, 1981). Warna dan muzik yang menyenangkan boleh mempertingkatkan kepuasan pekerja dengan tempat kerjanya. Syarikat yang melaburkan wang yang banyak di dalam merekabentuk pejabat membuatkan pekerja merasa bahawa majikan mereka mengambil berat tentang persekitaran kerja pekerjanya. Pilihan pengguna juga adalah kesan yang penting kepada faktor-faktor aesthetic. Kebanyakan pekerja mendapati bahawa penggunaan muzik di tempat kerja adalah suatu langkah yang baik, tetapi ada juga merasakan bahawa ianya mengganggu. Tambahan pula, citarasa seseorang pekerja itu adalah berbeza terhadap jenis muzik yang digemarinya. Oleh itu, jenis muzik yang dimainkan di tempat kerja perlu disesuaikan dengan keadaan tempat kerja dan boleh diterima oleh semua.

2.2 Keadaan Psikologikal dalam Persekitaran Kerja .

Aturan bahagian-bahagian secara fizikal, rekabentuk tempat kerja, jumlah peruntukan ruang dan jenis perabot yang disediakan mempengaruhi tingkah laku seseorang pekerja itu dengan mencipta keadaan psikologi seperti perasaan untuk bersendirian atau berkumpulan, status, kepentingan dirinya atau tanggapan terhadap sesuatu yang tidak dikenali dan tiada kepentingan. Sebagai contohnya, cara aturan bahagian-bahagian di tempat kerja boleh mengawal hubungan dan interaksi antara pekerja. Kawasan kerja yang dibentuk dengan baik memudahkan interaksi sosial yang secara langsungnya mempunyai kesan positif ke atas kepuasan kerja dan perlaksanaan seseorang pekerja tersebut. Walaubagaimanapun, keadaan tempat kerja yang terlalu sesak dan membenarkan terlalu banyak aktiviti sosial atau terlalu privacy boleh mendatangkan kesan yang tidak baik kepada produktiviti organisasi berkenaan (Canter, 1983). Ruang kerja yang diperuntukkan kepada pekerja tertentu dan bahagian persendirian menggambarkan status dan kepentingannya di dalam sesebuah organisasi. Eksekutif yang berpangkat tinggi mempunyai bilik yang besar dan persendirian manakala kerani, assembler atau pengumpul data diletakkan di ruang yang terbuka. Pejabat yang terbuka memberi kemudahan interaksi antara pekerja dan memberi peluang kepada penyelia untuk meninjau dan berinteraksi dengan pekerjanya. Sebaliknya pekerja merasakan mereka ketiadaan privacy dan merasa terkawal di tempat kerja mereka sendiri (Sutton & Rafaeli, 1987). Secara tidak langsung ia menyebabkan ketidakpuasan dalam persekitaran kerja dan memberi kesan negatif kepada pekerja itu sendiri (Sundstrom, Burt & Kamp, 1980). Walaubagaimanapun, kesan psikologi pada bahagian-bahagian dalam ruang kerja adalah kompleks dan berbeza bergantung kepada kedudukan pekerja dan status mereka di dalam organisasi. Pegawai bawahan seperti kerani lebih suka kepada corak pejabat terbuka kerana ia lebih memudahkan interaksi tidak formal dengan rakan sekerja. Sebaliknya, pengurus dan eksekutif lebih suka kepada pejabat persendirian yang memerlukan sedikit privacy dan terhindar dari suasana yang bising (Zalesny & Farace, 1987).

Kedua-dua keadaan fizikal dan psikologi dalam persekitaran kerja mempunyai kesan ke atas gelagat dan sikap pekerja itu sendiri. Kesan daripada empat ciri ruang kerja ke atas gelagat dan sikap pekerja di pejabat dinilai melalui:

1. Bilangan pekerja dalam pejabat yang menjadi ukuran kepada keadaan yang sesak.

2. Jarak tempat duduk di antara pekerja.

3. Bilangan litupan atau bahagian di sekeliling tempat seseorang pekerja itu ditugaskan.

4. Kegelapan pejabat.

Keempat-empat pembolehubah tersebut mempunyai hubungan dengan ketidakpuasan kerja dan lantik henti pekerja. Apabila pejabat dianggap gelap dan bersesak, serta mempunyai sedikit sahaja bahagiannya, pekerja akan kurang berpuashati dan lebih suka berhenti daripada menghadapi keadaan sedemikian (Oldham & Fried, 1987). Pekerja yang diberi peluang untuk mengawal persekitarannya sendiri, dapat mengurangkan kemurungan dan ketidakpuasan (Zimring, 1981). Ini termasuklah kawalan ke atas kemesraan dan privacy di tempat kerja. Pendedahan yang berterusan dalam jangka panjang serta ketidakupayaan mengawal pekerja mendatangkan kesan negatif kepada faktor persekitaran iaitu ke atas sikap dan tingkah laku pekerja. Manakala kawalan ke atas segala aspek persekitaran kerja memberi kesan positif kepada sikap dan perlaksanaan kerja.

2.3 Keadaan Sementara Persekitaran Kerja:

Jadual Bekerja Keadaan sementara persekitaran kerja ialah struktur masa bagi hari kerja. Walaupun majoriti pekerja bekerja mengikut masa iaitu dari jam 9 hingga 5 mengambil satu jam diakhirnya atau satu jam untuk makan tengahari, ramai pekerja yang mengikut jadual seperti ini. Terdapat beberapa alasan yang menunjukkan jadual kerja adalah tidak tradisional: Pertama, organisasi yang berorientasikan pengeluaran mesti beroperasi sekitar waktunya untuk menghasilkan permintaan dan perkhidmatan. Ini perlu menggunakan 3/8 jam syif. Kedua, Selama beberapa tahun, kedai-kedai, restauran dan lain-lain industri menambahkan masa mereka untuk beroperasi hingga ke petang (setengahnya sampai 24 jam), di mana mereka memerlukan ramai pekerja. Akhir sekali, sebahagian daripada jadual yang fleksibel dibuat dalam usaha untuk memberi pekerja kawalan yang besar ke atas rancangan dan masa bagi hari kerja mereka. Kerja Syif Kerja syif adalah corak jadual pekerja yang untuk meneruskan masa kerja mereka bagi menjadikan tempat kerja mereka sentiasa terpenuh dan operasi pula sentiasa berterusan. Tiga syif kerja biasa ialah meliputi waktu pagi atau syif kerja iaitu dari pukul 6 a.m. hingga 2 p.m., di sebelah petang atau syif "swing" dari pukul 2 p.m. hingga 10 p.m. dan pada waktu malam atau syif "graveyard" daripada 10 p.m. hingga 6 a.m. Biasanya pekerja bekerja 5 hari dan 2 hari cuti seminggu. Kerja syif pada waktu malam boleh memberi kesan buruk kepada pekerja kerana ia mengganggu waktu tidur yang biasa dan kitaran dalam tubuh badan pekerja yang sentiasa dikatakan sebagai "circadian rhythms" yang membawa kepada masalah seperti kadar tekanan yang tinggi, letih, ketidakpuasan kerja dan kesilapan dalam tugas (Landy, 1985; Zedeck, Jackson & Marca, 1983). Ini adalah benar kerana pekerja bergilir daripada syif siang ke malam dalam sebulan yang mana tidak memberi peluang kepada sistem badan mereka untuk disesuaikan dengan jadual biasa.

Kerja Mingguan Yang Mampat Organisasi juga cuba menggunakan sistem kerja minggu yang mampat, di mana bilangan hari kerja dikurangkan sementara bilangan jam bekerja dalam sehari ditambah. Dari sudut positif, cuti yang lebih membenarkan pekerja untuk mengambil berat tentang tugas-tugas yang perlu disiapkan pada hari Isnin sehingga hari Jumaat, seperti berjumpa dengan doktor, dentist atau akauntan cukai. Kerja mingguan yang mampat mengandungi tiga hari seminggu yang membenarkan pekerja mengambil lebih masa percuma untuk cuti mingguan. Faedah-faedah tersebut menghindarkan ketidakhadiran pekerja. Walaubagaimanapun, kelemahannya ialah ibu yang bekerja sukar mencari tempat jagaan anak pada hari pertambahan kerja.

Dari sudut negatif pula, 10 jam (atau 12 jam) hari kerja adalah lebih memenatkan daripada waktu kerja biasa iaitu 8 jam sehari (Ronen & Primps, 1981). Keletihan akibat bekerja akan menurunkan produktiviti dan kualiti kerja. Bagi sebuah organisasi kerja, kerja mingguan yang pendek boleh mengurangkan kos perbelanjaan apabila kilang ditutup pada hari kelima. Tambahan pula, sebahagian daripada kerja mingguan yang mampat seperti syif 12 jam adalah berkesan untuk organisasi kakitangan untuk menyelaraskan operasi berterusan iaitu 24 jam sehari, 7 hari seminggu (Breaugh, 1983). Satu kajian yang dibuat mendapati kebanyakan pekerja berpuashati dengan sistem tersebut (Cohen & Gadon, 1978; Ronen & Primps, 1981). Pekerja akan bersikap lebih baik sekiranya mereka turut terlibat dalam membuat keputusan bagi melaksanakan perubahan jadual kerja (Latack & Foster, 1985). Kerja mingguan yang mampat juga boleh meningkatkan prestasi kerja secara keseluruhannya (Ivancevich & Lyon, 1977). Flextime Flextime adalah sistem penjadualan yang mengkehendaki seseorang pekerja itu bekerja pada jumlah jam yang khusus dalam seminggu tetapi boleh disesuaikan pada permulaan dan di akhir masa untuk setiap hari. Seringkali jadual flextime beroperasi di sekitar masa teras di mana pekerja mesti berada dalam tugasnya (seperti dari pukul 10 a.m. - 2.30 p.m.). Walaubagaimanapun pekerja boleh memilih untuk memulakan dan mengakhiri hari kerja selama mana mereka hadir semasa masa teras dan bekerja 8 jam sehari. Bagi pekerja yang diberi flextime, mereka memperolehi beberapa kelebihan. Antaranya, mereka mendapat kebebasan dan kawalan ke atas perancangan bagi hari kerja mereka sendiri. Pekerja tersebut boleh memulakan kerja mereka pada bila-bila masa, dan juga boleh meninggalkan tempat kerja lebih awal. Kelebihan kepada syarikat pula boleh mengurangkan kadar ketidakhadiran dan penghapusan tardiness. Program flextime dapat meningkatkan kepuasan dan semangat pekerja tersebut. Tidak banyak syarikat yang dapat menjalankan flextime ini. Di dalam organisasi kerajaan dan perkhidmatan awam, program flextime lebih berjaya dan sangat popular dikalangan pekerja (Kirk, 1981; Walker, Fletcher & McLeod, 1975). Amnya, pengjadualan kerja secara alternatifnya lebih berkesan sekiranya memenuhi keperluan kedua-dua pihak iaitu pekerja dan organisasi. Pertimbangan terhadap kos dan keuntungan, keperluan pekerja dan pilihan jadual patut dilakukan sebelum pengenalan kepada sebarang perubahan.

3.0 KESELAMATAN KERJA

Persekitaran tempat kerja meliputi bukan sahaja ciri-ciri fizikal, psikologi dan elemen-elemen sementara, bahkan boleh menyebabkan kemerbahayaan juga. Pada situasi yang ekstrim, bahaya tersebut boleh mengakibatkan kecederaan yang serius dan mengancam nyawa. Oleh itu, organisasi memperuntukkan kos yang tinggi bagi pekerja yang bekerja di tempat yang terdedah kepada bahaya dan kemalangan termasuklah kerugian dari segi produktiviti, pampasan pekerja, insuran keselamatan pekerja dan faedah perubatan. Matlamat utama sesebuah organisasi dan pakar psikologis Industri dan Organisasi ialah melindungi pekerja dan mengurangkan kos kesihatan dengan menghalang daripada berlaku kemalangan di tempat kerja dan bahaya kepada kesihatan. Pertubuhan Kesihatan dan Keselamatan Pekerjaan adalah satu agensi penting yang menolong untuk mengurangkan jumlah kemalangan di tempat kerja dan kecederaan dengan menyediakan satu piawai keselamatan dan kesihatan pekerja. Pertubuhan ini bertanggungjawab menyediakan satu rangka keselamatan dan membuat statistik bagi kerja yang sering berkaitan dengan kemalangan dan kecederaan, juga peraturan dalam menggunakan peralatan, d samping menjalankan pemeriksaan mengejut ke atas peralatan dan mesin-mesin di tempat kerja. Sesuatu tempat kerja itu terdedah kepada bahaya disebabkan oleh keadaaan persekitaran tempat kerja yang merbahaya dan kerja yang berkaitan dengan penyakit, dan disebabkan kecuaian pekerja itu sendiri yang mengakibatkan berlakunya kemalangan industri.

3.1 Bahaya dalam Persekitaran Kerja Keadaan-keadaan seperti kecerahan yang tidak bersesuaian, suhu yang melampau serta kebisingan dan gangguan boleh mengakibatkan kemalangan dan bahaya kepada kesihatan. Contohnya, pekerja akan menghadapi masalah mata apabila berhadapan dengan cahaya samar-samar atau kesilauan yang berlebihan. Bekerja di dalam cuaca yang terlalu sejuk atau panas menyebabkan ketidakstabilan suhu dalam badan kita manakala suasana kerja yang bising mengakibatkan kerosakan pada pendengaran dan pencemaran di tempat kerja boleh mendatangkan masalah kesihatan kepada pekerja (Jadual 14.4). Penyelenggaraan yang lemah juga mengakibatkan bahaya di tempat kerja. Malahan prosedur kerja seperti mengkehendaki pekerja membawa beban yang berat yang tidak termampu olehnya juga boleh menjadi punca kepada kecederaan.

3.2 Bahaya Dalam Sistem Mesin Sistem mesin terkini dan sofistikated mengakibatkan kemerbahayaan kepada pekerja sekiranya tidak tahu menggunakannya. Perisai atau kawalan keselamatan merupakan ciri-ciri yang penting dalam sesebuah mesin industri bagi melindungi mereka dari bahaya. Booth (1986) menyenaraikan lima jenis bahaya yang mesti dikawal dalam membentuk dan menjalankan mesin. Pertama ialah perangkap, satu komponen di mana pergerakan boleh memerangkap anggota badan operator, seperti tekanan hidraulik. Kedua ialah kesan daripada pergerakan mesin dan bahagiannya. Ketiga ialah hubungan dengan bahagian mesin yang tajam, kesat, panas, sejuk atau cas elektirk. Bahaya yang keempat ialah belitan dengan pergerakan bahagian mesin yang boleh menangkap pakaian yang dipakai, rambut, sarung tangan dan seumpamanya. Akhir sekali ialah cungkilan objek daripada mesin. Sistem mesin juga perlu mempamerkan tanda amaran yang nyata yang dapat memberitahu operator tentang sebarang masalah pada mesin tersebut. Alat kawalan keselamatan seperti suis kecemasan juga diperlukan. Ringkasnya, sistem mesin boleh mengakibatkan bahaya kepada operator dan memerlukan kawalan keselamatan. Pekerja juga perlu dilatih untuk mengikuti prosedur keselamatan apabila bekerja dengan mesin dan peralatan yang merbahaya untuk mengurangkan risiko kecederaan.

3.3 Bahaya Dalam Ciri-ciri dan Tingkah laku Pekerja Kadangkala pekerja sendiri menjadi punca kepada kemalangan di tempat kerja seperti tidak memberi perhatian, keletihan dan merasa tertekan adalah antara faktornya. Begitu juga sekiranya kekurangan pengalaman mengakibatkan mereka lebih mudah berhadapan dengan kemalangan. Oleh itu, pekerja yang berpengalaman dan mempunyai kecekapan berfikir boleh menghalang daripada berlaku kemalangan. Bagi pekerja yang tidak mempunyai pengalaman, mereka akan diberikan latihan mengikut prosedur keselamatan. Pekerja yang muda juga lebih ramai yang terlibat dengan kemalangan disebabkan ketidakmatangan dan lebih sukakan kebebasan serta sikap yang tidak berhati-hati. Ramai pengkaji mencari jalan untuk mengukur "accident proneness"atau kewujudan ciri-ciri personaliti yang boleh mempengaruhi seseorang kepada kemalangan kerja. Ketua di dalam sesuatu kumpulan kerja yang kurang perancangan dan pengstrukturan dalam tugasan kerjanya lebih mudah mendapat kemalangan. Kemuncak keselamatan boleh dicapai melalui sikap dan tanggapan pekerja itu sendiri terhadap program latihan keselamatan, sikap pengurusan menerusi promosi keselamatan dan status serta kepentingan jawatankuasa dan pegawai keselamatan (Zohar, 1980). Kumpulan pekerja yang meletakkan keselamatan sebagai suatu kepentingan dapat menurun kadar kemalangan di tempat kerja.

3.4 Program Untuk Meningkatkan Keselamatan Kerja Pelbagai program diadakan untuk meningkatkan keselamatan kerja. Kemalangan selalu berlaku kerana pekerja tidak mengikut prosedur keselamatan yang sesuai. Tindakan berjaga-jaga seperti memakai pakaian keselamatan, mengikuti prosedur yang sesuai dan menggunakan kawalan keselamatan boleh menghalang kemalangan daripada terjadi. Matlamat kepada program keselamatan kerja ialah untuk mengatasi kemalangan dan menggalakkan gelagat keselamatan kerja. Program-program keselamatan yang dijalankan lebih tertumpu kepada latihan dan pembelajaran. Syarikat menyediakan ceramah atau bengkel untuk menggalakkan pekerja mempertingkatkan mutu keselamatan. Ahli psikologis pula mengaplikasikan prinsip modifikasi gelagat organisasi seperti menyediakan insentif atau ganjaran kepada pekerja yang melaksanakan gelagat dan strategi kerja yang selamat. Program tersebut agak berkesan kerana menekankan akibat yang positif dalam pekerjaan. Antara programnya ialah program modifikasi gelagat keselamatan yang mengandungi tiga komponen iaitu maklumbalas perlaksanaan, pertandingan kumpulan dan pemberian insentif kepada pekerja dan matlamatnya ialah kontingensi peneguhan daripada individu kepada kumpulan. Program latihan keselamatan seterusnya ialah untuk mengurangkan kesilapan yang dilakukan oleh operator seperti melatih pekerja dalam strategi penyelesaian masalah berhubung dengan kecemasan. Mereka dilatih untuk :

1. Mengenalpasti masalah

2. Menghasilkan alternatif kursus tindakan dalam menyelesaikan masalah

3. Menilai alternatif kursus

4. Memilih dan melaksanakan startegi yang dipilih

5. Menilai keberkesanan startegi dalam menyelesaikan masalah.

Program keselamatan yang inovatif ialah latihan suntikan tekanan untuk menenangkan pekerja ketika berhadapan dengan kecemasan. Dua komponen yang terdapat di dalamnya ialah:

1. Menyediakan pemikiran kognitif untuk keadaan yang tertekan yang sebenar;

2. Belajar dan berlatih strategi yang berkaitan dengan jenis-jenis krisis. Matlamatnya adalah untuk membantu pekerja mengelakkan daripada rangsangan yang mengganggu.

3.5 Penggunaan Alkohol dan Dadah di Tempat Kerja Masalah yang sering terjadi di tempat kerja ialah penyalahgunaan alkohol dan dadah. Dadah dan alkohol secara langsung mengurangkan produktiviti dan meningkatkan kadar ketidakhadiran dan lantikhenti. Untuk mengatasi masalah demikian, pihak syarikat telah menubuhkan Program Bantuan Pekerja (EAPs) yang menawarkan kaunseling kepada pekerja yang bermasalah. Program EAPs luaran merujuk kepada kontrak yang dibuat oleh syarikat dengan agensi luar bagi menyediakan perkhidmatan kaunseling kepada pekerja. Manakala EAPs dalaman menawarkan khidmat dari dalam. Kelebihan program dalaman ini ialah ia menyelesakan pekerja walaupun ia terlalu mahal untuk diselenggarakan. Kelebihan bagi EAPs luaran pula ialah ia mengurangkan kos dan meningkatkan keyakinan pekerja.

4.0 KESIMPULAN

Keadaan kerja meliputi bagaimana keadaan fizikal, psikologi dan keadaan kerja sementara (penjadualan) memberi kesan kepada prestasi, kepuasan dan kesihatan pekerja. Keadaan fizikal seperti kecerahan, suhu, kebisingan, pergerakan dan getaran, pencemaran udara dan aesthetics boleh mempengaruhi gelagat pekerja. Keadaan psikologikal seperti inginkan privacy atau suka bekerja dalam keadaan yang lebih terbuka, status jawatan di tempat kerja memberi kesan kepada prestasi kerja. Psikologis mempunyai pengaruh ke atas struktur masa bagi kerja dalam sehari. Syif kerja (pagi, petang dan malam) memberi kesan ke atas produktiviti dan kesihatan pekerja. Begitu juga dengan kerja mingguan yang mampat dan flextime iaitu sistem penjadualan yang memberi pekerja kawalan ke atas pengstrukturan jadual kerja mereka sendiri. Pertubuhan Keselamatan dan Kesihatan Pekerja merupakan agensi yang menyediakan rangka keselamatan dalam organisasi pekerjaan. Penyelenggaraan yang lemah, sistem mesin yang tidak dikendalikan dengan baik serta ciri-ciri dan gelagat pekerja itu sendiri boleh mengakibatkan kemalangan dan kecederaan.

Pekerja yang tidak terlatih dan kurang berpengalaman juga lebih cenderung mengalami kemalangan. Untuk mengatasi masalah-masalah tersebut, pelbagai program keselamatan telah dibentuk dan program modifikasi gelagat merupakan program yang paling berjaya dilaksanakan bagi mengurangkan kadar kemalangan dan meningkatkan perhatian kepada keselamatan. Di samping itu, masalah besar yang dihadapi dalam syarikat ialah penyalahgunaan dadah dan alkohol di tempat kerja. Oleh itu, mereka telah membangunkan Program Bantuan Pekerja (EAPs) seperti memberikan khidmat kaunseling kepada pekerja yang bermasalah. Kesemua program tersebut amat penting dalam membentuk suasana kerja yang harmoni dan dengan ini dapat mempertingkatkan produktiviti kerja.

Kembali ke menu utama